Programma 2 Sociaal Domein

Programmamanager:        G. Sikking

Oorlog in Oekraïne
Door het binnenvallen van Rusland in Oekraïne is een verschrikkelijke situatie ontstaan. Inmiddels zijn al miljoenen Oekraïners hun land ontvlucht. Het is hartverwarmend om te zien hoe mensen meeleven met de situatie daar en met de vluchtelingen. 

Vluchtelingen uit de Oekraïne die zich in onze gemeente melden, hebben direct opvang nodig. In een sa-menwerking tussen Diaconale Hulpverlening Aalten, Figulus Welzijn, de Aaltense Uitdaging, basisscholen, Schaersvoorde en de gemeente Aalten is hiervoor een hulpstructuur opgezet. We zorgen onder meer voor (tijdelijke) opvang bij een gastgezin of zelfstandige woonruimte, voor een wekelijkse inloop voor de Oekra-iners waar ze vragen kunnen stellen, voor benodigde spullen en voor activiteiten. En voor de Oekraïense kinderen is kinderopvang en onderwijs geregeld. Ook verstrekken we in samenwerking met Figulus en Labo-rijn via landelijke regelingen financiële ondersteuning.
De Oekraïne crisis vergt veel ambtelijke capaciteit en wordt nu (vooralsnog) vanuit de bestaande formatie ingevuld. Andere reguliere werkzaamheden worden daardoor uitgesteld. We zijn nu een aantal weken verder, maar weten ook niet hoelang dit gaat duren en wat er verder nog allemaal op ons afkomt.

Beschermd wonen
De invoering van een nieuw financieel verdeelmodel en het woonplaatsbeginsel is uitgesteld. Dit betekent dat de formele verantwoordelijkheid tot nadere orde bij centrumgemeente Doetinchem blijft. Desondanks werken we in 2022 toe naar meer lokale verantwoordelijkheid in de uitvoering en streven wij ernaar om dit per 1 januari 2023 zelf te doen. Hiervoor worden drie medewerkers momenteel opgeleid. Ook blijven we inzetten op het (her)ontwikkelen van de sociale basis waarin we extra oog hebben voor (laagdrempelige) voorzienin-gen en behoeve van inwoners met GGZ-problematiek.

Preventie maatschappelijk opvang 
Voor maatschappelijke opvang blijft Doetinchem als centrumgemeente tot (ten minste) 2026 verantwoorde-lijk voor inwoners uit Aalten. Er is in 2021 een start gemaakt met de vernieuwing van de maatschappelijke opvang, onder andere door extra inzet vanuit de regionale brede aanpak dak- en thuislozen. Door de ver-nieuwing is het ook wenselijk om (stapsgewijs) de regionale subsidies te herijken. Er zijn voor 2022 wijzigin-gen aangebracht in de subsidie voor het voorkomen van (preventie) instroom in de maatschappelijk opvang. Dit betekent dat niet alle activiteiten die voorheen regionaal gesubsidieerd werden, regionaal gesubsidieerd blijven. We bekijken of we deze activiteiten lokaal willen behouden en of we deze structureel of ad hoc willen financieren. Het is nu nog niet duidelijk of dit extra lokale (financiële) inzet gaat vragen. 

ZOOV op maat
Door de provincie zijn een aantal besluiten genomen die van invloed zijn op de kosten van ZOOV Op Maat. Zo is de provincie gestopt met subsidiëring van het Wmo-vervoer en gaat de provincie per 3 april 2022 zelf het OV-vangnet uitvoeren, waarmee een deel van de dekking van de exploitatiekosten van ZOOV Op Maat wegvalt. Tot op heden kan het vervoer via ZOOV Op Maat binnen de begroting worden gerealiseerd. Om de efficiency op korte termijn (2022 en 2023) te verbeteren heeft het college eind vorig jaar ingestemd met enkele maatregelen. Het daadwerkelijke effect van deze maatregelen moet zich echter nog bewijzen. Tegelijkertijd zien we dat de coronamaatregelen nu zijn losgelaten, waardoor (naar verwachting) het aantal vervoers-bewegingen met ZOOV Op Maat (en daarmee de kosten) weer gaan oplopen. Bij de Najaarsnota verwachten wij een beter beeld te kunnen geven van de opbrengst van de genomen maatregelen en het effect van de afname van coronamaatregelen op de uiteindelijke vervoerskosten. 

Implementatie regionale inkoop
De gunningsuitslag van de nieuwe contracten met zorgaanbieders van Jeugdhulp, Wmo en Wonen is definitief. Daarmee ronden we als Achterhoekse gemeenten een intensieve periode af, waarin we een belangrijke stap hebben gezet om ons zorglandschap overzichtelijker, efficiënter en toekomstbestendig te maken. De nieuwe aanpak van zorg en/of ondersteuning houdt onder meer in dat er een duidelijkere rolverdeling komt tussen de gemeenten en zorgaanbieders. De gemeenten - onze zorgconsulenten bekijken straks samen met de inwoner welke resultaten met de ingezette zorg en/of ondersteuning behaald moeten worden. Vervolgens bepaalt de zorgaanbieder met de inwoner hoe de hulp het beste ingezet kan worden. Vooral medewerkers van de toegang en backoffice krijgen met de nieuwe aanpak te maken. Voor hen breekt komende maanden een intensieve periode aan. Om de nieuwe aanpak zo goed mogelijk eigen te maken, is een scholingsprogramma opgezet. Het scholingsprogramma is gestart op 12 april 2022 met een gezamenlijke aftrap van de nieuwe aanpak. In mei 2022 zijn er vervolgens voor toegangs- en backofficemedewerkers verdiepende trainingen. In deze trainingen gaat het om het doorleven van de klantreis, het formuleren van resultaten en de veranderende rol ten opzichte van de zorgaanbieder. In de tweede helft van 2022 staan intervisiebijeenkomsten voor medewerkers van de toegang op het programma. Voor de verdere implementatie van de regionale inkoop zijn extra medewerkers ingehuurd.

 
Simpel Switchen
In de Nota Sociaal Domein onder het thema blijven meedoen in Aalten is de actielijn ‘Simpel Switchen’ opgenomen. Ook binnen de Kadernota 2023-2026 van Laborijn staat ‘Simpel Switchen’ als apart onderwerp beschreven. We zijn nu bezig met een voorstel om deze werkwijze verder vorm te geven in samenwerking met Laborijn. Dit moet straks ingebed zijn in de werkprocessen bij zowel Laborijn als de gemeente. 

Nieuwe kijk op bewegen en zelfredzaamheid
De gemeente Aalten wil de zelfredzaamheid van de inwoner verbeteren. Dit door iedere (nieuwe) ondersteuningsvraag van de inwoner te onderzoeken op welke wijze het zelfstandig functioneren in hun eigen leefomgeving kan worden bevorderd en hersteld. Hieruit volgt een andere werkwijze die we in eerste instantie in een pilot gaan vormgeven. 

LEADER Achterhoek
Dit jaar is het laatste uitvoeringsjaar LEADER Achterhoek. Er zijn regionaal tot en met 2021 inmiddels 63 projecten gesubsidieerd voor een totaalbedrag van € 5,6 miljoen. Hiervan hebben de betreffende gemeenten en het waterschap € 2,8 miljoen bijgedragen. Tijdens evaluatiegesprekken is gebleken dat alle deelnemende gemeenten ook in een nieuwe LEADER periode 2023-2027 willen deelnemen als co-financier. 
De besluitvorming over de nieuwe LEADER periode is zowel nationaal als provinciaal nog niet afgerond. De Regio Achterhoek is formeel penvoerder van het LEADER programma en werkt momenteel aan een voorstel voor het dagelijks bestuur over de nieuwe LEADER periode. Dit voorstel, met daarin details over de nog te nemen stappen en de raadpleging van het gebied, is op 12 mei in de vergadering van het dagelijks bestuur behandeld. Na besluitvorming van het dagelijks bestuur van de Regio worden de betreffende deelnemers middels een brief verzocht om hetzelfde bedrag als voorgaande periode beschikbaar te stellen voor de nieuwe LEADER periode.

Woo (Wet open overheid)
Vanaf 1 mei 2022 geldt in Nederland de nieuwe Wet open overheid (Woo). Deze wet vervangt niet alleen de huidige Wet openbaarheid van bestuur (Wob), maar gaat verder.  De nieuwe wet geeft iedereen het recht op toegang tot publieke informatie en draagt zo bij aan de verandering naar een meer open en transparante overheid. Net als nu geldt op grond van de Wob, is in de Woo ook de mogelijkheid opgenomen om speci-fieke informatie bij overheden, waaronder dus de gemeente, op te vragen. Inhoudelijk verandert er wat dit betreft niet zo veel. De termijn waarin de overheid een verzoek om informatie moet afhandelen, wordt wel korter. In de Woo is daarnaast vastgelegd dat overheden en semi-overheden, veel meer dan nu gebeurt, uit zichzelf informatie openbaar moeten gaan maken. Informatie moet bovendien voor iedereen toegankelijker en beter vindbaar worden. Daarom bepaalt de Woo dat alle overheidsinformatie op één centrale plek gepubliceerd moet gaan worden. In de Woo worden elf categorieën informatie opgesomd die de gemeente uit eigen beweging openbaar moet gaan maken. Om deze ‘actieve openbaarmaking’ structureel en duurzaam te kunnen organiseren is het ook van belang dat de informatiehuishouding van overheden op orde is. De Woo bepaalt daarom ook dat de openbaar gemaakte digitale informatie goed vindbaar moet zijn en toegankelijk voor een breed publiek. De Woo wordt in delen ingevoerd. Op 1 mei jongstleden heeft de Woo de Wob al wel vervangen, maar de algemene verplichting tot actieve openbaarmaking van bepaalde informatie gaat dan nog niet gelden. Overheidsinstanties hebben tijd nodig om hun werkprocessen en computerprogrammatuur aan te passen aan de actieve openbaarmaking. Uit het oogpunt van privacy heeft actieve openbaarmaking bijvoorbeeld grote consequenties. Elk document dat de gemeente openbaar maakt, moet op privacy-gevoelige informatie worden gecontroleerd en privacygevoelige informatie die niet van belang is voor het doel van de openbaarmaking moet onleesbaar worden gemaakt.

P2.0001    Formatie Griffie structureel € 15.000 en adviseur raadsprogramma incidenteel € 15.000
In de programmabegroting 2022 is een budget van € 40.000 opgenomen voor de uitbreiding van de formatie van de Griffie met een parttime raadsadviseur. In het raadsvoorstel met betrekking tot de benoeming van deze raadsadviseur is al aangekondigd dat in verband met de door de werkgeverscommissie gemaakte keuzes met betrekking tot de omvang en schaalindeling van de vacature een bijstelling op dit opgenomen budget noodzakelijk is. De hogere structurele loonkosten bedragen afgerond € 15.000 op jaarbasis. Daarnaast is voor het tijdelijke arbeidscontract van de adviseur ten behoeve het raadsprogramma 2022 een eenmalig budget van € 15.000 nodig.

P2.0002    Drugsproblematiek € 11.000
Het restant budget uit 2021 wordt doorgeschoven naar 2022. Hiermee geven we een bureau opdracht om kaders op te stellen voor de functie van jeugdpreventiemedewerker, welke is ontstaan uit het project 'drugsaanpak gemeente Aalten'.

P2.0003    Sport Lokaal samen € 35.000
De stuurgroep en projectgroepen sportakkoord zijn druk bezig met het ontwikkelen en uitwerken van de plannen voor een sportakkoord, maar mede door corona hebben zij dit in 2021 nog niet kunnen realiseren. Omdat de rijksregeling de mogelijkheid biedt om de middelen uiterlijk in 2022 te besteden is het restant budget uit 2021 overgeheveld naar 2022. Ook de plannen van het beweeg- en sportakkoord Aalten konden in 2021 niet ten uitvoer worden gebracht. In de loop van dit jaar wordt door de stuurgroep bepaald of het budget in 2022 ingezet wordt ten behoeve van de ambities of dat deze over volgende jaren verdeeld gaat worden. 

P2.0004    Sociaal Domein Achterhoek (SDA) incidenteel € 19.464 en structureel € 38.230
De begroting Sociaal Domein Achterhoek (SDA) 2022 is in concept gereed, maar nog niet definitief vastgesteld. Omdat het echter 2022 betreft, nemen we de gevolgen toch alvast mee. De regionale programmakosten SDA en de kosten voor het CLM (Contract- en Leveranciersmanagement ofwel de regionale zorginkoop) zijn voor dit jaar samengevoegd tot één geheel met een totale omvang van € 2.148.900. Over 2021 bedroeg dit opgeteld € 1.793.900. De toename van kosten komt onder andere door de toerekening van overheadkosten ad € 91.000, nu de gehele programmaorganisatie is ondergebracht bij de gemeente Doetinchem. Voorheen viel een gedeelte van het CLM onder verantwoordelijkheid van de gemeente Oude IJsselstreek, waar dit achterwege bleef. Ook worden kosten als juridische ondersteuning (€ 20.000) en webhosting (€ 8.000) voortaan in rekening gebracht. In 2022 komen daar € 150.000 aan incidentele kosten bovenop voor de inhuur van een voorzitter van het MOSD, personele kosten voor de implementatie van de Gelders Verbeteragenda Jeugdbescherming (GVJB) en een bijdrage in de scholingskosten vanwege de nieuwe inkoop. Daarnaast is voor het eerst een aanvullend werkbudget van regionaal € 100.000 geraamd, dat indien noodzakelijk flexibel wordt ingezet. De extra kosten voor Aalten voor het incidentele deel bedragen € 19.464 voor 2022, daarnaast wordt voorgesteld vanaf 2022 structureel € 38.230 bij te ramen.

P2.0005    Gemeenschapshuizen € 15.000
De raad heeft aangegeven dat zij meer inzicht in de mogelijke financiële consequenties wil hebben. Hiervoor moeten we een onderzoek uitvoeren naar de huidige staat van onderhoud van de bestaande gemeenschapshuizen en de desgewenste Meerjaren Onderhoudsplannen laten opstellen door een deskundige externe partij (gezien het specialistische karakter hiervan). 

P2.0006    Oekraïne € 50.000
De Rijksoverheid heeft aangegeven dat kosten die gemaakt worden door gemeenten bij de opvang van Oekraïense vluchtelingen worden vergoed. Mede in verband met de uitkering van weekgelden, maar ook om snel te kunnen schakelen wanneer er bijvoorbeeld hulpmiddelen nodig zijn, is vooruitlopend daarop een ‘werkbudget Oekraïne’ vrijgemaakt van € 50.000.

P2.0007    Mantelzorg € 25.000
In de decembercirculaire hebben we vanuit de Rijksregeling ‘verbeteren toegang tot mantelzorgregelingen’ 
€ 25.000 ontvangen. Dit budget wordt in 2022 ingezet voor de verdere inrichting van de mantelzorgondersteuning (onder andere door Figulus). 
P2.0008    Wmo begeleiding structureel € 650.000
Hoewel de maatregelen in het kader van corona vrijwel helemaal zijn verdwenen, zien we nog steeds de gevolgen die deze maatregelen hebben op onze inwoners. Er zijn meer inwoners die ondersteuning nodig heb-ben bij het inrichten van hun leven en het aangaan van sociale contacten. In landelijk onderzoek is deze trend ook te zien. We zien eveneens dat de zorg steeds verder onder druk komt te staan, waardoor mantelzorgers meer taken krijgen. Als gemeente krijgen we steeds meer vragen om de mantelzorgers te ontlasten. We doen dit door gebruik te maken van de diverse inloopvoorzieningen en vrijwilligers in te zetten vanuit de sociale basis. Soms is geïndiceerde ondersteuning nodig. De afgelopen jaren zien we dat de mogelijkheden in de sociale basis verminderd zijn (door corona gingen activiteiten niet door en vrijwilligers konden niet ingezet worden). Daardoor is vaker geïndiceerde dagbesteding ingezet dan verwacht. De verwachting is dat dit de komende periode nog steeds nodig blijft. 

In het Transformatieplan Sociaal Domein (2019) zijn ten aanzien van begeleiding verschillende maatregelen genoemd. Het gaat daarbij zowel om alternatieven voor hulp-op-maat (geïndiceerde vormen van begeleiding) als op een andere wijze indiceren en vormgeven van begeleiding. 
Regionaal zijn we bezig met een nieuwe wijze van inkopen van integrale ondersteuning Wmo. Hierbij is sprake van een nieuwe vorm van bekostiging per cliënt. Hiermee komen de huidige vormen van individuele begeleiding en dagbestedingen te vervallen. Daarnaast bepaalt de gemeente niet meer hoe deze ondersteuning wordt vormgegeven. Daarmee vervallen ook de maatregelen ondersteuning individueel groepsgewijs aanbieden voor € 360.000 en herindicatie begeleiding voor € 150.000. De verwachting was hiermee een besparing van opgeteld € 510.000 te kunnen bewerkstelligen. Deze besparing wordt echter niet gerealiseerd. 
Daarnaast is ook in 2019 en 2020 geconstateerd dat het versterken van inloopvoorzieningen niet mogelijk is gebleken vanwege coronamaatregelen. We hadden in het transformatieplan een besparing verwacht die opliep tot € 350.000 vanaf 2022. Hoewel diverse ontmoetingsplekken, verenigingen en andere activiteiten in de sociale basis inmiddels weer starten, verwachten we dat we de komende jaren een minder grote besparing realiseren door de eerdergenoemde complexer wordende problematiek bij inwoners. We willen deze verwachting terugbrengen naar de verwachte besparing over 2021 van € 210.000. Dit betekent dat er een bijstelling van € 140.000 is opgenomen.

P2.0009    Wmo hulp bij huishouden structureel € 100.000
Door gewijzigde wetgeving is het niet meer mogelijk om gebruik te kunnen maken van bemiddelingsbureau Alfasens. Cliënten zijn hierover eind september 2021 geïnformeerd. Zie ook raadsmededeling 166-2021. In de Najaarsnota 2021 was een voorlopige inschatting gemaakt dat ongeveer 50% van de inwoners naar de duurdere zorg in nature (ZIN) zou overstappen. Daarvoor is toen € 120.000 extra budget geraamd. Op basis van cijfers in april 2022 blijkt dat ongeveer 90% van de Alfacliënten gekozen hebben voor een ZIN aanbieder. Deze ontwikkeling betekent nogmaals een verhoging van de kosten met € 100.000. 

P2.0010    Wmo woon-, vervoer- en rolstoelvoorzieningen structurele vrijval € 140.000
Tegenover de genoemde nadelen staat op gebied van de hulpmiddelen een nieuwe werkwijze die voorziet in een efficiëntere aanpak en regelmatige evaluatie van de verstrekking van hulpmiddelen en de vergoeding van woningaanpassingen. Gevolg is dat het aantal hulpmiddelen in de pool verminderd kon worden en lukte het om het kostenniveau van de woningaanpassingen naar beneden te krijgen. Bedroegen de opgetelde kosten in 2020 nog ongeveer € 745.000, in 2021 daalden deze naar ongeveer € 385.000. Hierbij merken we wel op dat ook dit een open-einde-regeling is, waarmee bedoeld wordt dat als een inwoner recht heeft op een verstrekking, deze zeker geleverd en door de gemeente betaald wordt.  In de begroting van 2022 is structureel € 640.000 aan budget opgenomen. Van de aanwezige ruimte wordt voorgesteld € 140.000 af te ramen zodat € 500.000 resteert. 

P2.0011    Jeugdzorg structureel € 700.000 voor 2022 € 300.000 aanvullend 
Het aantal indicaties dat we hebben afgegeven ligt lager dan vorig jaar en ook het aantal kinderen dat jeugdhulp heeft ontvangen ligt een stuk lager dan vorig jaar. Dit is natuurlijk een gunstige ontwikkeling. Wel is er een forse uitzondering hierop. En dat is de specialistische GGZ. Hier is het aantal kinderen toegenomen. Verwacht wordt dat deze stijging, vanwege corona gerelateerde problematiek, toeneemt. 
Daarnaast zien we dat de kosten per cliënt (in de frequente ingezette jeugdhulp) behoorlijk zijn toegenomen. Dit maakt dat ondanks dat het aantal kinderen met een jeugdhulpvoorziening daalt, de kosten toch blijven stijgen. 
Door deze ontwikkelingen was er eind 2021 een tekort ten opzichte van de in de begroting opgenomen jeugdzorgbudgetten ontstaan dat, vertaald naar de begroting van 2022, een bijstelling vergt van € 700.000. Dit is gebaseerd op het werkelijke kostenniveau van 2021 aangevuld met de toegepaste indexering van 4%. Deze kostenontwikkeling is overigens een landelijke trend.
Voor 2022 zien we de eerste maanden een ontwikkeling die erop wijst dat de kosten nog verder stijgen. Daarom moet er volgens een zo goed mogelijke inschatting nog € 300.000 extra budget worden geraamd. 
Tegelijkertijd gaat per juli 2022 de gewijzigde inkoop zorg van start. Hiervan is op dit moment nog niet goed in te schatten welke financiële gevolgen dat heeft. Er zijn een aantal cliënten die pas in de loop van 2022 in de nieuwe bekostigingsvorm gaat meelopen, omdat de indicatie nog een aantal maanden na juli doorloopt. Daarom wordt voorgesteld alleen voor 2022 deze verwachte groei van de zorgkosten al wel toe te voegen aan het budget en voor de meerjarenbegroting te wachten totdat er meer informatie beschikbaar is.