Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing

We maken vanaf 2023 om de vijf jaar een “Nota Weerstandsvermogen” en leiden daaruit onder meer het te voeren beleid en deze paragraaf af. Dat doen we allemaal om ook in de toekomst een gezonde gemeente te blijven. Een gemeente die wat betekent voor haar inwoners. 

De paragraaf geeft een overzicht van die risico's, waarvoor geen of onvoldoende dekking is gegeven via een verzekering een reserve of een voorziening. Reguliere, veelvoorkomende geringe risico's worden niet opgenomen, daarvoor is de begroting. Van de niet of onvoldoende gedekte risico's wordt via kans en geschatte schade de benodigde weerstandscapaciteit gepresenteerd. Die benodigde capaciteit wordt vergeleken met de aanwezige weerstandscapaciteit. De ratio (in welke vorm dan ook) wordt weerstandsvermogen genoemd. De paragraaf moet daarbij ook aangeven wat het beleid is gericht op de dekking van risico’s, het voorkomen en het oplossen hiervan.
De paragraaf weerstandsvermogen geeft dus inzicht in: 
•    De mate waarin de gemeente belangrijke financiële risico’s loopt;
•    De financiële buffer (weerstandscapaciteit) die zij daarvoor achter de hand heeft.

De opzet is veranderd ten opzichte van de voorgaande jaren. De raad speelt een grotere rol bij het bepalen van risico’s bij de voorstellen. En voor de inschatting begint het proces bij de teams en de individuele medewerkers. Dat is de bron van de risico’s, die worden verzameld in een groslijst. De risico’s boven de € 250.000 staan in deze paragraaf. Daaronder zijn ze zeker ook van belang, maar moeten in de reguliere P&C cyclus worden opgevangen.

Voor de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit worden de risico’s met een financieel negatief gevolg als onderstaand meegerekend:
1.    Risico’s met een structureel gevolg worden niet afzonderlijk verhoogd met een opslagfactor
2.    Er wordt een zekerheidspercentage (kans dat het zich voordoet) van 90% gekozen
3.    De uitkomst van de benodigde totale weerstandscapaciteit wordt vermenigvuldigd met 1,5

De weerstandscapaciteit wordt afgezonderd van de algemene reserve, maar blijft wel onderdeel daarvan. Binnen de vastgestelde bandbreedte wijzigt deze niet.
Voor een beoordeling van het weerstandsvermogen worden in deze paragraaf de bedoelde risico’s geconfronteerd met de aanwezige weerstandscapaciteit.

Met weerstandscapaciteit worden al die elementen bedoeld waarmee tegenvallers kunnen worden opgevangen, zonder dat het beleid moet worden aangepast. Door de financiële risico's te beheersen en het weerstandsvermogen hierop af te stemmen, moet worden voorkomen dat elke nieuwe financiële tegenvaller dwingt tot bezuinigen. 
De weerstandscapaciteit wordt onderverdeeld in structurele en incidentele weerstandscapaciteit. De structurele weerstandscapaciteit bestaat uit structurele middelen in de begroting waarmee optredende risico’s kunnen worden opgevangen. De incidentele weerstandscapaciteit bestaat uit vrij besteedbare middelen die eenmalig kunnen worden aangewend.

		bedragen x € 1.000
Bepaling van de weerstandscapaciteit
Incidentele weerstandscapaciteit
Rekeningresultaat	Het positieve resultaat	2.279
Vrij aanwendbare algemene reserve	De algemene reserve is de reserve waaraan de raad geen specifieke bestemming heeft gegeven en die een financiële bufferfunctie heeft. Op 31-12-2023 bedraagt deze € 10.065.000 + € 6.000.000 wat is afgezonderd voor de reserve risico’s. Op dit moment is al	14.862
	€ 1.203.000 bestemd voor geplande uitgaven.
Bestemmingsreserves	Deze reserves zijn beklemd maar kunnen in geval van hoge nood wel ingezet worden.	11.815
Stille reserve-effecten	De stille reserve in deze financiële vaste activa wordt niet meegenomen in de berekening, omdat de verhandelbaarheid van deze aandelen (Alliander,	0
	Vitens, BNG en ROVA) zeer beperkt is.
Stille reserve activa	Deze stille reserve bestaat uit de bezittingen waarvan de waarde bij verkoop hoger is dan de boekwaarde. Op basis van ervaring zetten we een derde deel in.	986
Totaal incidentele weerstandscapaciteit		29.942
Structurele weerstandscapaciteit
Onbenutte belastingcapaciteit	Hieronder wordt voor de OZB de ruimte opgenomen die er is tussen onze eigen tarieven en de normtarieven voor de zogenaamde artikel 12 gemeenten. De overige belastingen/heffingen zijn kostendekkend of van geringe betekenis.	2.953
Rentebaten algemene reserve vrij besteedbaar	Aangezien geen rente meer toegevoegd wordt aan de reserves is inzet niet mogelijk.	0
Onvoorzien (structureel)		350
Totaal structurele weerstandscapaciteit		3.303
Totaal beschikbare weerstandscapaciteit		33.245

Het hebben van risico’s is inherent aan het uitoefenen van een organisatie zoals een gemeente. Het is echter van belang deze risico’s te kennen en hier goede maatregelen voor te treffen (verzekeren) dan wel risico’s te wegen bij het aangaan ervan of hier tijdig op in te spelen. 
Een overzicht van de risico’s wordt steeds geactualiseerd. De basis daarvoor zijn de teams en de medewerkers. Alle risico’s worden beschreven en gekwantificeerd in een groslijst.
De grootste risico’s, boven de € 250.000 worden afzonderlijk genoemd in deze nota.
Bij een zekerheidsniveau van 99% is de aan te houden reserve voor de gemeente Aalten volgens de nieuwe berekening € 6 miljoen. Dit houdt in dat, als de gemeente Aalten dit bedrag als reserve op haar balans aanhoudt, zij in 99 van de 100 jaar voldoende reserves heeft om de schades op te vangen, maar in één jaar is er niet genoeg. In de begroting zijn de meest actuele risico’s opgenomen.

Risico’s boven de € 250.000	Mogelijk gevolg
Budgettaire tekorten bij (verbonden) partijen waar door de gemeente uitbestede gemeentelijke taken zijn neergelegd.	Politieke druk om financiële steun te	250
	bieden of mee te moeten in een bij meerderheid genomen Regio-besluit
Integriteits/intimidatie/grensoverschrijdende problemen	Gevolgschades	250
Virusaanvallen op ICT-gebied/ Hacks/ Thuiswerken/Datalekken	Dataverlies en herstelkosten	1.000
	Mogelijke afkoopsom
	Gevolgschades
Natuur en flora, klimaat, milieuproblemen, rampen	Weersinvloeden, droogte bomen, drugsafval, exoten ed. en overige calamiteiten boven de verzekerde waarde	250
Budget Sociaal Domein	Overschrijding budget, korting Rijk	1.000
	Beleidsaanpassingen
	Energiebijdragen, prijscompensatie ed.
Huisvesting vluchtelingen breed	Tekort opvang	250
	Extra aanwijzingen Rijk
Raadsleden/collegeleden	Onverwachte bestuursopdrachten waarvoor geen of onvoldoende gelden beschikbaar zijn/ grondslagen ontbreken	250
	Uitvoering raadsprogramma
Wachtgeld wethouders: bij stoppen 1 of meerdere wethouders ongeacht reden.	Voor zittende wethouders mag volgens het BBV geen voorziening meer bestaan.	500
Arbeidsongeschiktheid medewerkers
Algemene uitkering gemeentefonds, diverse subsidieregelingen	Verkeerde berekeningen, interpretatie verschillen, te late rapportages ed.	250
Totaal van de risico’s boven de € 250.000		4.000

Het terugbrengen van de reserves naar dit niveau is niet wenselijk, aangezien er niet voorzienbare toekomstige ontwikkelingen zijn die mogelijk leiden tot additionele risico’s in de toekomst. Een aanvullende buffer is daarom gewenst, onder meer voor belangrijke onverwachte gebeurtenissen. Deze noodzakelijke buffer is op basis van ervaring (eigen en gebruikelijke) opgenomen tegen een factor van 1,5. Dat is € 2.000.000. Totaal zijn de ingeschatte risico’s dan een bedrag van € 6.000.000. 

Het vermogen van een gemeente om tegenvallers op te vangen zonder dat de continuïteit van deze gemeente in gevaar komt. Dit wordt uitgedrukt als de verhouding tussen de beschikbare en de benodigde weerstandscapaciteit. Het weerstandsvermogen is van belang voor het bepalen van de gezondheid van de financiële positie van onze gemeente voor het begrotingsjaar, maar ook voor de meerjarenraming.

Ratio weerstandsvermogen 2023 =			Beschikbare weerstandscapaciteit
			Benodigde weerstandscapaciteit
Weerstandscapaciteit, incidenteel							29.942
Weerstandscapaciteit, structureel							3.303
Totaal beschikbare weerstandscapaciteit							33.245
Gekwantificeerde risico’s							4.000
Factor 1,5							2.000
Totale benodigde weerstandscapaciteit							6.000
Saldo/overschot							27.245
Ratio onder andere gehanteerd door provincie							5,54
>2	Uitstekend	1,0 - 1,4		Voldoende	0,6 - 0,8	Onvoldoende
1,4 - 2,0	Ruim voldoende	0,8 - 1,0		Matig	< 0,6	Ruim onvoldoende

De uitkomst van de ratio is nu 5,54 en is anders dan de 1,24 van vorig jaar. Dit komt door de nieuwe opzet in de nota Weerstandsvermogen en Risico’s. De bestemmingsreserves worden nu ook meegenomen en in plaats van een percentage van de omzet, geldt nu een factor van 1,5 op de risico’s. De beschikbare weerstandscapaciteit is ruim € 33 miljoen. Hierbij moet opgemerkt worden dat deze ratio altijd een momentopname betreft. De ratio lijkt en is mooi, maar de solvabiliteit van de gemeente houdt nog niet over, zie ook onderstaand. In de nota wordt dan ook gesteld dat hier de komende jaren aandacht voor moet zijn en blijven. We streven naar een getal boven de 50% voor de solvabiliteit.

Onderstaande kengetallen helpen bij het verkrijgen van inzicht in de financiële positie van een gemeente. Deze kengetallen geven aan hoe we er als gemeente voor staan. De categorieën zijn gebaseerd op de norm van de provincie (groen is voldoende, oranje matig en rood onvoldoende).

Verplicht voorgeschreven kengetallen	Werkelijk 2022	Raming 2023	Werkelijk 2023
1a. Netto schuldquote (NS)	33,70%	48,30%	25,70%
1b. NS gecorrigeerd voor alle leningen	21,70%	42,60%	14,50%
2. Solvabiliteitsratio	36,70%	26,70%	40,80%
3. Structurele exploitatieruimte	0,30%	0,70%	0,90%
4. Grondexploitatie	0,50%	0,50%	0,10%
5. Belastingcapaciteit	73,90%	72,40%	69,10%
6. Liquiditeit	1,14	0,73	1,01

Norm		Categorie A	Categorie B	Categorie C
1a.	Netto schuldquote (NS)	tot 90%	tussen 90% tot 135%	hoger dan 135%
1b.	NS gecorrigeerd voor alle leningen	tot 90%	tussen 90% tot 135%	hoger dan 135%
2.	Solvabiliteitsratio	hoger dan 50%	tussen 20% tot 50%	kleiner dan 20%
3.	Structurele exploitatieruimte	begroting en meer-jaren hoger dan 0%	begroting of meer-jaren hoger dan 0%	begroting en meer-jaren kleiner dan 0%
4.	Grondexploitatie	tot 20%	tussen 20% tot 35%	hoger dan 35%
5.	Belastingcapaciteit	tot 95%	tussen 95% tot 105%	hoger dan 105%
6.	Liquiditeit	hoger dan 1	tussen 1 en 0,5	kleiner dan 0,5

We hebben in 2023 geen kengetallen die onvoldoende zijn. De solvabiliteitsratio geeft weer in hoeverre gemeentelijke bezittingen met eigen middelen betaald zijn. Voor de solvabiliteit zitten we rond het Gelders gemiddelde en daarmee valt de ratio in het midden van categorie B. Dat is aan de lage kant. Nieuw is het kengetal liquiditeit, dat aangeeft dat de gemeente Aalten goed liquide is. Kanttekening is, net als bij het weerstandsvermogen, bij de kengetallen dat het momentopnames zijn en blijven.