Toelichting op de balans per 31 december 2023

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden
Tot de categorie onderhanden werk onder de voorraden vlottende activa vallen de bouwgronden in exploitatie (BIE). Het startpunt van een BIE is het raadsbesluit met de vaststelling van het grondexploitatiecomplex en een grondexploitatiebegroting. Gezien het belang van een juiste waardering en inzicht in de ontwikkeling van de waarde van de BIE zijn de verslaggevingsregels aangescherpt. De waardering wordt met name bepaald door de prognoses van het eindresultaat van een grondexploitatie. Daarom is expliciet per grondexploitatie het verloop van deze activa opgenomen en toegelicht. In de hiernavolgende tabel zijn de BIE’s voor 2023 geactualiseerd en is het nieuwe geraamde eindresultaat zichtbaar. Er zijn geen voorraden geen product meer.

Geraamde nog te maken kosten
Deze kosten bestaan vooral uit woonrijp maken, rente en toezicht. Van alle kosten zijn onderbouwingen aanwezig, meestal gebaseerd op uitgebrachte offertes. De kosten vanaf 2024 zijn geactualiseerd en voor wat betreft de meerjaren geïndexeerd met 2%. De toegerekende rente is aangepast aan de BBV voorschriften en ligt voor 2023 op 1,02%.

Geraamde nog te realiseren opbrengsten
Dit betreft louter kavelverkoop. Er zijn in totaal nog vier kavels beschikbaar. We hopen die in 2024 te verkopen. De opbrengsten voor de kavels worden niet geïndexeerd. 

Geraamd eindresultaat
Daar waar het geraamde eindresultaat een nadeel laat zien, is een voorziening getroffen ter hoogte van dit nadeel. De mutaties op deze voorziening zijn via de exploitatie verwerkt in het rekeningresultaat. De hoogte van de voorziening voor de BIE’s op 31 december 2022 bedroeg € 30.000 en is met € 2.000 verhoogd tot € 32.000 per 31 december 2023. Er zijn in 2023 geen grondexploitaties afgesloten. Onder de post gereed product en handelsgoederen zijn geen objecten meer opgenomen.
Voor een tweetal complexen is in 2023 tussentijds winst genomen dan wel gecorrigeerd op basis van de POC-methode. De uitkomsten hiervan zijn verwerkt in bovenstaand eindresultaat. Het betreft Kern De Heurne herziening 2021 voor € 93.000 en een correctie bij ’t Warmelinck van € 1.000. 

Onderstaande tabel geeft het totaal van de voorraden aan. Dit zijn de BIE’s plus de categorie gereed product en handelsgoederen. 

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar
De in de balans opgenomen uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar worden hierna verder gespecificeerd. Onder de vorderingen op openbare lichamen zijn de vorderingen op ministeries, pro-vincies, gemeenten, waterschappen, gemeenschappelijke regelingen en dergelijke gerubriceerd. 

In het vorderingssaldo op openbare lichamen ultimo 2022 zaten nog een tweetal grote vorderingen op het Rijk. Daarvan is in 2023 geen sprake meer.
Onder overige vorderingen zijn de handelsdebiteuren, belastingdebiteuren en debiteuren zorg en inkomen opgenomen. Op een uitzondering na zijn er geen noemenswaardige problemen bij de invordering van debiteuren. Voor een aantal debiteuren waarvan de invordering als dubieus wordt ingeschat, is een voorziening getroffen. De voorziening dubieuze debiteuren is in 2023 verlaagd met € 47.000 naar € 32.000. De voorziening is op de balans in mindering gebracht op de overige vorderingen.

Liquide middelen 

Schatkistbankieren
Vanaf 15 december 2013 is iedere decentrale overheid verplicht om de overtollige middelen in de schatkist aan te houden. Met deze wet beoogt de wetgever een bijdrage te leveren aan de vereiste daling van de EMU-schuld voor de Nederlandse overheid door de overtollige liquiditeiten van decentrale overheden zoveel mogelijk te bundelen binnen de overheidssfeer. Er zijn enkele uitzonderingen. De belangrijkste is het drem-pelbedrag. De gemeente mag gemiddeld over het hele kwartaal maximaal het drempelbedrag buiten de schatkist houden. Voor Aalten is deze drempel voor 2023 berekend op € 1.452.000 zijnde 2% van het begrotingstotaal. Er is in 2023 regelmatig geld aangehouden in de schatkist. Uit de volgende tabel blijkt dat we het drempelbedrag in 2023 niet hebben overschreden. 

Schatkistbankieren            
1e kwartaal 2023    € 431.000    3e kwartaal 2023    € 1.432.000
2e kwartaal 2023    € 800.000    4e kwartaal 2024    € 1.271.000

Overlopende activa 

Onder de overlopende activa vallen de van overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op een uitkering met een specifiek bestedingsdoel. Onderstaande tabel geeft het verloop van deze post weer.

Verder vallen onder de overlopende activa de vooruitbetaalde en overige nog te ontvangen bedragen. 
Onder de vooruitbetaalde posten zijn onder meer de grondaankopen voor Cattier opgenomen (€ 242.000) en de subsidiebetaling aan Veilig Thuis (€ 199.000). 
Onder de nog te ontvangen bedragen valt met name de grote vordering op de belastingdienst op. De afwikkeling met het BTW-compensatiefonds beloopt bijna € 3.900.000 inclusief oude jaren. Daarnaast zijn hieronder diverse afrekeningen verantwoord. We noemen hier het ledigen van de vuilcontainers van de burgers € 324.000, de toeristenbelasting € 122.000 en zijn de nog te ontvangen voorschotten rioolheffingen van € 819.000 opgenomen. Voor de afrekeningen met betrekking tot de jeugdzorg en de Wmo zijn vorderingen opgenomen voor ruim € 500.000. Laborijn heeft de vorderingen op haar cliëntenbestand eind 2023 geherwaardeerd. De verplichting van Labo-rijn aan Aalten is becijferd op € 452.000. Dit zijn cliënten die ten onrechte een uitkering hebben ontvangen en die Laborijn terugvordert van deze cliënten. Deze vordering is dit jaar voor het eerst opgenomen en wordt ieder jaar herzien. 

PASSIVA

VASTE PASSIVA

Conform de financiële verordening van de gemeente Aalten ex artikel 212 van de gemeentewet wordt minimaal eenmaal per vier jaar de nota reserves en voorzieningen geactualiseerd. De laatste geactualiseerde versie heeft de raad in zijn vergadering van december 2023 vastgesteld.

Eigen vermogen 
Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de hierna genoemde reserves en het resultaat. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt naar de algemene reserve en bestemmingsreserves. De algemene reserve heeft een algemeen karakter en is vrij aanwendbaar. Deze reserve heeft als belangrijkste functie het vormen van een buffer voor financiële tegenvallers. De noodzakelijke hoogte van de algemene reserve wordt mede bepaald aan de hand van het weerstandsvermogen van de gemeente. Bestemmingsreserves zijn reserves waar de raad een specifieke bestemming aan heeft gegeven.

Bestemmingsreserves 

Toegerekende rente
Evenals voorgaande jaren wordt er geen rente toegevoegd aan de reserves. 

Reserve Onderhoud wegen
In 2023 is € 390.000 aan deze reserve toegevoegd. De kosten van het groot onderhoud aan de wegen ad 
€ 237.000 is in 2023 aan de reserve onttrokken. Het saldo van de reserve is gerelateerd aan de onderhoudsplannen. 

Reserve Onderhoud gemeentelijke gebouwen 
In 2023 is € 160.000 aan deze reserve toegevoegd. Dit jaar is voor € 198.000 aan planmatig onderhoud uitgevoerd aan de gemeentelijke gebouwen. Het saldo van de reserve is gerelateerd aan de onderhoudsplannen. 

Reserve Huisvesting onderwijs 
De hoogte van deze reserve is vanaf 2016 niet meer gekoppeld aan het integraal huisvestingsplan. Vanaf 2018 wordt de reserve weer jaarlijks gevoed, in 2023 is € 130.000 toegevoegd. Voor de tijdelijke huisvesting van de Höve in de Heurne is € 53.000 aan de reserve onttrokken.

Reserve Bodemsanering
In de raadsvergadering van december 2023 is de Nota Reserves en Voorzieningen vastgesteld. Eén van de beslispunten was de reserve Bodemsanering op te heffen.

Reserve Formatie en organisatie
Deze reserve heeft het karakter van een schommelfonds. De normale mutaties op de personeelsbudgetten verlopen via deze reserve. Uit dit saldo moeten ook de toekomstige verplichtingen worden gedekt. In 2023 is een bedrag van € 792.000 aan de reserve toegevoegd. 

Reserve Inkoop zorg
Via winstbestemming is uit het positieve saldo 2021 € 1 miljoen gestort in deze nieuwe reserve om mogelijke toekomstige tegenvallers binnen de kosten van de nieuw in te kopen zorgtrajecten te dekken. In de Najaarsnota 2023 is besloten om alle overschotten of tekorten op de zorg aan het eind van het boekjaar te verrekenen met deze reserve. In 2023 is in € 459.000 aan deze reserve onttrokken. 

Reserve Overlopende posten
In de Najaarsnota 2022 is besloten om deze reserve in te stellen voor budgetten die in het jaar niet benut zijn, maar waar nog wel een bestemming voor is. Hierdoor worden grote schommelingen in het rekeningsaldo voorkomen. De reserve is in 2023 gevoed met de posten die in de Najaarsnota 2023 specifiek zijn benoemd. 

Voorzieningen
De voorzieningen worden onderverdeeld in voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s en voorzieningen voor middelen van derden verkregen waarvan de bestemming gebonden is. 
Een specificatie hiervan is hieronder weergegeven.

Toelichting voorzieningen: 
Voorziening APPA (pensioen wethouders)
De voorziening is gevormd om de verplichtingen voor de pensioenuitkeringen van de (oud)wethouders op te vangen. De hoogte is bepaald aan de hand van actuariële berekeningen. Deze worden elk jaar geactuali-seerd op basis van de actueel geldende marktrente (2,472%) en de sterftetabellen.

Voorziening oud personeelsleden
De voorziening is bedoeld om de lasten van de niet-actieven op te kunnen vangen.

Voorziening verlofsparen
Met ingang van 1 januari 2022 kunnen medewerkers deelnemen aan verlofsparen. Medewerkers kunnen uren sparen en gespaarde uren inzetten op een manier die aansluit bij hun persoonlijke levens- en carrièreplanning en deze uren verjaren niet. Aangezien hier sprake is van arbeidskostengerelateerde verplichtingen die een niet voorspelbare opbouw en afbouw kennen, moet hiervoor een voorziening worden gevormd. In 2023 is € 204.000 aan de voorziening gedoteerd.

 
Voorziening afval
Volgens het BBV moet er een voorziening gevormd worden voor de middelen die van derden verkregen zijn en waarvan de bestemming gebonden is. De kosten van afval verlopen budgettair neutraal en het overschot of tekort wordt verrekend met deze voorziening. In 2023 is € 197.000 aan de voorziening onttrokken.

Voorziening riolering 
Volgens het BBV moet er een voorziening gevormd worden voor de middelen die van derden verkregen zijn en waarvan de bestemming gebonden is. De kosten van riolering verlopen budgettair neutraal en het overschot of tekort wordt verrekend met deze voorziening. De voorziening wordt in 2023 met € 92.000 gevoed.

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer
De vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer worden onderverdeeld in onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige financiële instellingen en waarborgsommen. 

De rentelast over de vaste geldleningen voor 2023 bedroeg € 410.000.

VLOTTENDE PASSIVA

Onder de vlottende passiva worden afzonderlijk opgenomen de netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar en de overlopende passiva. De onderverdeling en specificatie van deze posten is hieronder weergegeven.

Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

Onder de overige schulden zijn de openstaande posten van de crediteuren opgenomen.

Overlopende passiva 

Onder de overlopende passiva zijn de verplichtingen opgenomen met betrekking tot afrekeningen over 2023 die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen. Enkele grotere posten zijn: Gemeente Winterswijk afrekening ZOOV (€ 272.000), Prorail Nabo (€ 260.000), Ministerie afrekening Spuk MEOZ (€ 243.000), herinrichting centrum Dinxperlo (€ 280.000) en Laborijn energietoeslag ruim € 1 miljoen. Ook zijn er verplichtingen opgenomen met betrekking tot betalingen aan diverse instanties ten aanzien van de Wmo en de Jeugdzorg voor ruim € 350.000. De post overige vooruit ontvangen bedragen bestaat voor een groot deel uit transitorische rente over de vaste geldleningen (€ 77.000) en een afrekening van de algemene uitkering € 301.000. De vooruit ontvangen bedragen met een specifieke bestemming zijn gelden die ontvangen zijn en voor een specifiek doel moeten worden aangewend. Onderstaande tabel geeft het verloop van deze post weer.

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen
In deze paragraaf zijn belangrijke financiële rechten en verplichtingen opgenomen waaraan de gemeente voor toekomstige jaren is gebonden en die niet uit de balans blijken.

Waarborgen en garanties 

Garantiestructuur algemeen
De huidige garantiestructuur is ontwikkeld om corporaties in staat te stellen tegen relatief gunstige condities leningen aan te trekken op de kapitaalmarkt. Hiertoe staat het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) ten opzichte van de geldverstrekker borg voor de betaling van rente en aflossing van de lening. De borgstelling is ingebed in een structuur die drie zekerheden kent:
1.    primair: de geldmiddelen van de corporatie zelf, inclusief eventuele saneringssteun van het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV);
2.    secundair: het garantievermogen van het WSW. Daarbij vormt de waarde van de woningen een onderpand voor het WSW;
3.    tertiair: achtervang door Rijk en gemeenten die daarvoor een renteloze lening verstrekken aan het WSW. De gemeente loopt hier dus alleen renterisico.

Vanaf augustus 2021 heeft er een wijziging plaatsgevonden in de achtervang tussen het WSW en de gemeenten. Om een robuuster borgstelling voor de toekomst te kunnen garanderen is er een nieuwe achter-vangovereenkomst afgesloten tussen gemeenten en het WSW. Daarnaast is er een wijzigingsovereenkomst tussen beide partijen afgesloten voor bestaande (voor 1 augustus 2021 aangegane) achtervangovereenkomsten. De onderwerpen die zijn gewijzigd zien specifiek op borgbare doelen, herfinanciering en verstrekking en terugbetaling van renteloze leningen. Ook is met deze wijziging de in het verleden ontstane maar ongewenste scheefgroei in de risicopositie van gemeenten in de achtervang rechtgezet.
Voor geborgde geldleningen onder de oude achtervangovereenkomsten wordt de achtervangpositie nog steeds bepaald op basis van individueel geborgde leningen. Voor geldleningen die geborgd worden onder de nieuwe achtervangovereenkomst wordt de achtervangpositie bepaald op basis van de nieuwe grondslag. 
De situatie in Aalten
In de volgende tabel wordt de stand van de door de gemeente Aalten gegarandeerde leningen weergegeven. 

In de praktijk zijn alle financiële problemen bij corporaties via de primaire zekerheid opgevangen. Dat wil dus zeggen volledig binnen de sector. Voordat de gemeente in beeld komt als achtervang is er nog de tweede zekerheidslaag namelijk het garantievermogen van het WSW.

Woningbouw met achtervang
Uit de tabel blijkt dat eind 2023 voor ruim € 109 miljoen aan leningen worden geborgd door het WSW. Voor al deze leningen geldt dat de gemeenten en het Rijk beiden in de achtervang zitten. Als het tot een aanspraak komt, staan de gezamenlijke gemeenten voor maximaal 25% garant. De andere 25% komt ten laste van de schade-gemeente(n). Het Rijk draagt de resterende 50% bij. Het risico is relatief klein. Het betreffen leningen die bijna allemaal zijn afgesloten door De Woonplaats bij de BNG bank en de Nederlandse Water-schapsbank. Door de wijzigingen in de achtervang in 2021 is Stichting Wonion erbij gekomen voor een relatief kleine leningpositie.

Woningbouw als garant
Voor leningen waar geen borg van het WSW aanwezig is kan de gemeente direct worden aangesproken. Er zijn geen corporaties meer met leningen die onder deze categorie vallen. 

Nationale hypotheekgarantie (NHG)
NHG wordt verstrekt door de stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW). Deze stichting heeft als hoofddoel het particulier woningbezit op een verantwoorde wijze te bevorderen. Het Rijk en de gemeenten hebben hierbij een achtervang functie. Per 1 januari 2011 is de achtervang functie van de gemeenten voor nieuwe af te geven hypotheekgaranties vervallen. Dit ligt vanaf dat moment volledig bij het Rijk. Alleen bij afgegeven borgtochten tot en met 2010 kan het WEW nog een beroep doen op de gemeenten. Dit is theoretisch een beperkt risico. Dit blijkt uit de liquiditeitsprognose voor 2023 - 2028. Uit deze prognose blijkt dat het WEW voor deze jaren geen aanspraken verwacht op de achtervangfunctie. 

Eigen bijdragen Wmo van het CAK 
Met betrekking tot de Wmo-eigen bijdragen van het CAK is bij alle gemeenten sprake van een onzekerheid. Een aanvrager van een voorziening, hulp in de huishouding of een financiële tegemoetkoming is op grond van de Wmo een eigen bijdrage verschuldigd. In de wet is bepaald dat de berekening, oplegging en incasso van deze eigen bijdrage niet wordt uitgevoerd door de gemeente zelf, maar door het CAK. Door privacyoverwegingen is de gegevensverstrekking van het CAK aan de gemeente Aalten ontoereikend om de volledigheid en juistheid van de eigen bijdragen te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Hoewel de volledigheid van de eigen bijdragen niet voldoende is vast te stellen, hebben we wel zekerheid dat het totaalbedrag aan verantwoorde eigen bijdrage in 2023 zijnde € 243.000 gelijk is aan de door het CAK geïnde en doorbetaalde eigen bijdragen in 2023. Hiermee beschikt de gemeente Aalten over voldoende zekerheid dat de eigen bijdragen juist zijn verantwoord. Eventuele niet verantwoorde eigen bijdragen worden ingeschat als niet materieel.

Vennootschapsbelasting 
Vanaf 2016 vallen gemeenten onder de Wet op de Vennootschapsbelasting. Voor het grondbedrijf doen wij aangifte. Over 2022 hebben we de landelijke primeur te pakken met de eerste definitieve aanslag over dit jaar. Tot en met 2022 is het totaalbedrag van de niet verrekende verliezen € 440.000. 
Voor dit bedrag is de verrekeningstermijn nog niet verstreken. Eventuele winsten vanaf 2023 kunnen hiermee worden verrekend. 

Borgstelling Agem 
Op 17 januari 2017 heeft het college besloten de door de gemeente in te kopen energie af te gaan nemen van de Agem. Om in haar financieringsbehoefte te kunnen voorzien heeft Agem Gemeentelijke Energie B.V. (AGE B.V.) een financieringsovereenkomst gesloten met de BNG met een maximum krediet. De gemeente Aalten staat borg voor de nakoming van de verplichtingen van AGE B.V. uit hoofde van deze financieringsovereenkomst. Het bedrag waarvoor de gemeente uit deze borgstelling kan worden aangesproken, is nooit meer dan € 56.000 te vermeerderen met kosten, boeten en renten.