“Is het glas echt nog wel half vol?”
Als college staan we altijd positief in de samenleving. Immer. Dus zeker is dat glas halfvol. Maar langzamerhand bekruipt het gevoel dat het glas voor bepaalde partijen ook halfleeg kan zijn of worden.
Want:
- We staan aan de vooravond van een economische crisis, of is het al avond?
- Er is een inflatie met dubbele cijfers
- Langdurige recessie dreigt
- Looneisen tot 17%
- De rente stijgt behoorlijk
- De overheid kan niet anders dan bijspringen, maar daar zitten grenzen aan
- Inwoners komen steeds meer in de problemen
- Verenigingen, sportclubs en (kleine) bedrijven ook
Het is echter goed om in de tekst van een bericht niet alles te benadrukken. Woorden verliezen dan aan kracht. Er is sprake van woordinflatie. Dat is een ander soort inflatie en minder erg. Dat wel. Maar ellende benadrukken helpt ons niet verder.
Toch is het niet zo raar dat er in de media gestrooid wordt met hyperbolen als ‘knallend’ en ‘gierend’. Er is ook echt wat aan de hand. Een vast onderdeel van de agenda zijn de rente- en marktomstandigheden. Daarin komt de torenhoge inflatie met regelmaat naar voren. Deze bedroeg 17% in september. Een toename die sinds de WO ll niet vertoond is in Nederland.
Centrale banken doen er alles aan om de inflatie te beteugelen met hogere rentes.
Aan de inflatie komt dan vlot een einde, maar wordt dan vrijwel meteen ingewisseld voor een recessie met een sterk oplopende werkloosheid.
Stijgende gasprijzen, hogere energierekeningen en gebrek aan perspectief en zekerheid. Het is nogal wat. Waar stevenen we op af? Worden we door de centrale banken en het overheidsbeleid zo goed en kwaad als het gaat door deze crisis geleid? Of constateren we achteraf dat er eind 2022/begin 2023 sprake was van een Minsky-moment?
Hyman Minsky was een Amerikaanse econoom die de hypothese introduceerde dat in een economie waarin het langere tijd crescendo gaat iedereen de neiging heeft om op termijn meer en meer risico’s te gaan nemen. Waarbij het op een gegeven moment de vraag is of we de daadwerkelijke risico’s nog echt als risico’s kunnen taxeren. Uiteindelijk, zo stelt Minsky, ondermijnt dit de stabiliteit. Een Minsky-moment wordt gezien als dat moment waarin emotie het wint van de werkelijkheid. Zeker onze kapitalistische markteconomie is hier vatbaar voor, omdat vertrouwen een belangrijke pijler is onder het systeem. De Minsky-momenten uit de geschiedenis zijn bekend: de tulpengekte in 1637, of wat dichterbij nog in deze eeuw, de dot.com-bubble en de kredietcrisis.
Om terug te komen op de titel, is het daarom geen idee om juist ook de positieve zaken te benadrukken? Want werkt de wijze van verwoorden van het slechte nieuws juist ook niet averechts en doet het wel recht aan de werkelijkheid? Of is dit jezelf voor te gek houden in deze tijden waarin er sprake lijkt van een ‘perfect storm?’
De gemiddelde burger? Die heeft het zeker moeilijker, de energievoorschotten gaan omhoog, tanken is ook veel duurder en dan de dagelijkse boodschappen nog. Betekent voor een doorsnee gezin zo’n € 500 per maand meer aan uitgaven. En dat geld is er niet. Voor verenigingen, sportclubs en de middenstand geldt hetzelfde. Die komen ook volgend jaar ongetwijfeld tekort. Alleen al door de stookkosten. Maar we willen wel graag dat men blijft bewegen en recreëren. En zorg bieden, voor hen die het extra nodig hebben. En dat bijvoorbeeld de bakker in het dorp blijft en een brood geen € 5 gaat kosten.
De overheid springt bij. Het Rijk, maar wij ook als gemeente? En voor hoe lang dan? Want het gaat om het voorbestaan van velen en onze gemeenschap. Deze discussie komt ongetwijfeld nog aan de orde.
De najaarsnota ziet er niet onaardig uit voor dit jaar, maar dat geldt al niet (meer) voor de meerjarenraming. Een fout van het ministerie in de septembercirculaire 2022 kost ons drie ton structureel vanaf 2023. Deze fout gaat BZK in de decembercirculaire corrigeren, maar is door ons al verwerkt in deze nota. Dus onze gemeente is nog wel redelijk gezond, maar het wijzigt keer op keer.
En ook wij hebben natuurlijk met forse kostenstijgingen te maken. De septembercirculaire geeft in ieder geval alweer een iets ander beeld. Maar al met al nog niet zo dramatisch als voor de gemiddelde inwoner van onze gemeente.
Nog wat feiten uit de najaarsnota en de grotere verschillen.
De Omgevingswet is wederom voorlopig uitgesteld tot 1 juli 2023.
Door voortschrijdend inzicht moeten we de opgebouwde wachtgeldvoorziening voor het zittend college vrij laten vallen. Zoals gezegd is de algemene uitkering weer hoger, maar niet zo hoog als eerst gedacht door het ministerie. Door de droogte moeten we meer bomen planten, een forse uitgave van bijna anderhalve ton. Wij hebben ook te maken met gestegen energietarieven voor de gemeentelijke gebouwen, dit kost ons ruim drie ton. En helaas nemen de zorgkosten nog steeds toe. Door een lagere rijksbijdrage voor de BUIG en een stijging van het aantal huishoudens met een bijstandsuitkering valt het BUIG-resultaat ook tegen.
Vooruitlopend op de nog op te stellen maatwerkregeling om ook de sociale, sportieve en culturele organisaties in onze gemeente gericht te ondersteunen wanneer zij door de energiecrisis in financiële nood (dreigen te) komen, hebben we hiervoor alvast 6 ton gereserveerd.
En de trend? Wie het weet mag het zeggen. Het college weet het zeker nu niet en kijkt vooral naar volgend jaar. De korte termijn. Simpel weg omdat niemand het precies weet. Dat is de realiteit in november 2022. En ook de realiteit voor de doorkijk naar 2023.
Feit is in ieder geval wel dat in Nederland de staatsschuld ten opzichte van het BBP is gedaald en dat de overheid diepe zakken heeft. Feit is ook dat de werkloosheid nog steeds historisch laag is, ook al loopt het wat op. En wij er veel beter voor staan dan de zuidelijke landen. Maar hoever gaat straks de solidariteit in Europa?
In onze economie, die leeft op vertrouwen, maken woordkeuzes een verschil.
De onderstaande feiten duiden óók de werkelijkheid:
- Nog steeds lage werkloosheid, ook al stijgt die nu wel wat
- Staatsschuld nog alleszins aanvaardbaar rond de 50% BBP
- Het Rijk krijgt alle begrote uitgaven nog lang niet weg, dus onderuitputting en overschot
- Koopkracht in 2023 omhoog na kabinetsmaatregelen, maar ook werkelijk effectief zo?
- De gasprijs stijgt enorm, maar een beetje zacht weer en weer een daling
En toch klinkt dat heel anders. Praat elkaar niet de put in, maar help waar kan.
En bedenk dat veel nog steeds in een (zevenjaars-) cyclus verloopt. Wat je nu denkt en ondergaat, is over een poosje zeker weer anders. En was nooit zoals verwacht. Voorbeelden zijn de krimp of niet, de olie/gasprijs, de dollar enzovoort.
En of dat genoeg is?
We komen hier zeker op terug. En nogmaals benadrukt, we schrijven dit half oktober 2022. Ten tijde van de behandeling kan het zo weer anders zijn, zo snel gaat het tegenwoordig.
Het college van de gemeente Aalten
Planning najaarsnota
21 november 2022 Raad, uiterlijk 9:00 uur indienen schriftelijke vragen
24 november 2022 College, behandeling vragen en antwoorden Najaarsnota 2022
24 november 2022 Raad, verstrekking vragen en antwoorden Najaarsnota 2022
28 november 2022 Raad, beeldvorming
06 december 2022 Raad, oordeelsvormende vergadering
20 december 2022 Raadsbehandeling