Programma 2 Sociaal Domein

Omschrijving (toelichting)

Omschrijving (toelichting)

Ambities sociaal domein; zo persoonlijk mogelijk blijven meedoen
Binnen de gemeente Aalten willen we dat iedereen zo persoonlijk mogelijk mee kan blijven doen. We willen een gezonde, sterke en sociale samenleving creëren, waarbij de gemeenschap levend en vitaal gehouden wordt. Vanuit deze visie werken we nu en ook in 2025 aan diverse uitdagingen op het gebied van de thema’s: Naoberschap (samen sterk), Vitaal en gezond blijven, Ouder worden, Jong zijn, Blijven meedoen en Zorg en ondersteuning. Deze visie is vastgelegd in de Nota Sociaal Domein "Zo persoonlijk mogelijk meedoen in Aalten".
Het vertrekpunt voor onze visie is dat maatregelen bijdragen aan versterking van de kracht van naoberschap en de gezondheid en vitaliteit van de Aaltense gemeenschap. Of het nu gaat om vrijwilligers-/mantelzorgondersteuning, het sport-, beweeg- en cultuuraanbod, het verbeteren van onze toegang, het versterken van de sociale en pedagogische basis of de rol van onze gemeenschapshuizen, zij vormen gezamenlijk de dragende kracht achter onze preventieve aanpak.
Er gebeurt veel in het Sociaal Domein en er zijn veel nieuwe ontwikkelingen. In dit hoofdstuk lichten we een aantal van deze nieuwe ontwikkelingen en maatregelen toe. Zoals hierboven is beschreven moeten we deze ontwikkelingen en maatregelen zien in een breder geheel van (reeds ingang gezette) maatregelen. Alle maatregelen gezamenlijk zorgen ervoor dat onze inwoners zo persoonlijk mogelijk mee kunnen blijven doen. 

Verbeteren Toegang Sociaal Domein
In 2024 zijn wij gestart met het project Toegang Sociaal Domein en Dienstverlening, waarbij wij onze toegang en dienstverlening beter willen afstemmen op de huidige en toekomstige behoefte van onze inwoners, organisaties (waaronder verenigingen) en ondernemers. Daarbij hebben we aandacht voor álle inwoners. We bieden ondersteuning aan kinderen, gezinnen en huishoudens die dreigen vast te lopen. En ook aan inwoners met specifieke en/of meervoudige ondersteuningsbehoeften, met een levenslange of levens brede hulpvraag en/of die in een complexe situatie zitten. Bovenal en samengevat: we willen ‘vindbaar en dichtbij’ zijn voor ál onze inwoners. 
We zien een groeiende vraag naar jeugdhulp met de bijbehorende kosten en een (jeugd)beschermingsketen die complex is en knelt. Landelijk is de opdracht¹ aan gemeenten verstrekt om stevige lokale teams te formeren, specialistische jeugdhulp op een andere schaal in te kopen, residentiële jeugdhulp af te bouwen en de jeugdbeschermingsketen te versterken. Deze opdracht betrekken we bij het verbeteren van onze toegang. In 2025 en daarna zetten we extra in op het versterken en ondersteunen van ons lokale team. Hiermee wordt de toegang en lokale team dichtbij, werkt integraal en met mandaat². Het normaliseren, de preventie en vroegtijdige interventie wordt bevorderd. De toegang tot kwalitatieve en adequate zorg en ondersteuning wordt verbeterd. Deze aanpak heeft als uiteindelijk doel het creëren van een gezonde en veilige omgeving waarin kinderen, gezinnen en huishoudens kunnen gedijen en optimaal kunnen participeren in de samenleving.
¹ Hervormingsagenda Jeugd, Toekomstscenario Kind- en gezinsbescherming, Leidraad werken aan Veiligheid en Gelderse Verbeteragenda Jeugdbescherming
² Richtinggevend kader voor toegang sociaal domein vastgesteld | VNG

Het versterken van de fysieke infrastructuur van de sociale basis
Het doel van de sociale basis is om mensen te ondersteunen, te verbinden en te laten deelnemen aan de samenleving. Het gaat om het creëren van een omgeving waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten, ondersteunen en samen activiteiten kunnen ondernemen. Om dit doel te realiseren werken we samen met instellingen en instanties en organiseren we activiteiten zoals "toekomstbestendige wijken" vanuit Wonen, inburgeringsprojecten, culturele initiatieven van musea, alsook activiteiten die door Figulus worden uitgevoerd. Daarnaast is het hebben en creëren van goede voorzieningen waar deze activiteiten, ontmoetingen en verbindingen kunnen plaats vinden essentieel. We hebben het dan over kulturhuizen, musea, bibliotheken, sporthallen en sportparken en onderwijshuisvesting. 
 
We geloven dat een sterke sociale basis essentieel is voor een gezonde samenleving, waarbij de betrokken inwoners centraal staan. Daarom moeten activiteiten meer gericht en samenhangend georganiseerd worden, onder de noemer "vitaliteit", waarbij initiatieven uit sport, cultuur en de gemeenschap centraal staan. We willen in 2025 inzicht creëren in de behoefte aan voorzieningen die er is om de sociale basis verder te versterken afgezet tegen de aanwezige voorzieningen en ontwikkelingen die er spelen. Door dit bij elkaar te brengen kunnen we bij toekomstige ontwikkelingen veel beter in samenhang afwegingen maken in plaats van afzonderlijk. Oftewel hoe creëren we een optimale infrastructuur van de sociale basis in de fysieke leefomgeving.

Inkoop Wmo en Jeugdhulp
In 2024 is de start gemaakt met een aanbesteding Wmo en Jeugdhulp die naar verwachting per 1 januari 2026 in gaat. Om de nieuwe inkoop te realiseren is een regionaal projectteam gevormd, bestaande uit diverse (sub)werkgroepen en een goede vertegenwoordiging vanuit iedere gemeente. De gemeente Doetinchem is penvoerder in dit traject. Dit inkoopproces vergt in 2025 de nodige ambtelijke en bestuurlijke inzet.
Tijdens het nieuwe aanbestedingsproces blijven we met de huidige gecontracteerde aanbieders onverminderd werken aan de ingezette transformatie van ons zorglandschap. Dit gebeurt in gezamenlijkheid, middels ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten, dialoogmomenten en marktconsultaties. 

Doorontwikkeling regionale samenwerking Sociaal Domein 
Vanuit het Directeuren Netwerk Achterhoek, de gemeentesecretarissen, loopt een traject dat gericht is op doorontwikkeling van de (governance van de) regionale samenwerking binnen het Sociaal Domein. De opdracht daarbij is om te komen tot een toekomstbestendige governance die een robuuste en adequate bedrijfsvoering in regionale samenwerking kan bieden, inclusief bestuurlijke governance.

Beleid maken we met ervaringskennis van onze inwoners
Inwoners zijn bij de totstandkoming van onze nota’s betrokken. Zo zijn we met inwoners in gesprek om te weten wat zij nodig hebben om mee te kunnen blijven doen en hoe we er samen voor zorgen dat onze gemeente voor alle generaties een fijne plek is om te leven, nu maar ook in de toekomst.
In 2025 gaan we verder met het (in 2024 gestarte) project “Oudtopia”. Samen met inwoners kijken we binnen dit project naar hoe het leven er in 2040 uitziet. In die 16 jaar is het aantal 75-plussers in onze gemeente namelijk verdubbeld, daar willen we samen met onze inwoners op anticiperen. Daarbij gaat het niet alleen om zorg, maar ook over welzijn, wonen, werk, voorzieningen, onderwijs, zingeving en naoberschap.

Armoedebeleid
Vanuit onze visie en leidende principes vanuit de Nota Sociaal Domein willen we dat onze inwoners bestaanszekerheid ervaren. Dit willen we doen via een doorontwikkeling van het armoedebeleid; door het vereenvoudigen van het vinden en krijgen van inkomensondersteuning en specifiek armoedebeleid gericht op kinderen en jongeren. 
Voor inwoners is het lang niet altijd duidelijk waar zij wel en geen recht op hebben, welke ondersteuning beschikbaar is of welke voorwaarden er voor een bepaalde regeling gelden. De stap zetten om hulp te vragen is niet zo makkelijk als het lijkt. Een laag inkomen en/of het niet hebben van werk of dagbesteding leidt daarnaast tot stress, wat invloed heeft op iemands vermogen om keuzes te maken, stappen te zetten en om te gaan met tegenslagen.

Gezond en Actief Leven Akkoord/ Integraal Zorg Akkoord
Landelijk en lokaal wordt gewerkt aan ‘Meer gezondheid minder zorg’. Als we nu niets doen is de zorg op termijn niet meer betaalbaar en zijn er onvoldoende mensen om in de zorg te werken. Om dit te voorkomen wordt ingezet op een gezonde generatie in 2040. Zorgaanbieders, maatschappelijke organisaties, onderwijs, overheden, sport- en cultuurverenigingen en ook ondernemers werken hier samen aan. Het is een complexe opgave voor alle betrokkenen. Er is meer samenwerking noodzakelijk. Anders organiseren, financieren en monitoren is nodig om de noodzakelijke effecten te bereiken. Inmiddels is het Plan van Aanpak GALA door alle Achterhoekse colleges vastgesteld en is een werkagenda opgesteld, met daarin uitwerking van acties op het gebied van de thema’s (ketenaanpakken) Gezond leven en preventie, Veerkrachtig ouder worden, Mentaal gezond en Prettig werken in Zorg en Welzijn. In 2025 willen we het ketenaanbod realiseren en uitbreiden. Dit gebeurt zowel op regionaal als op lokaal niveau. Lokaal melden we eerder al de eerste resultaten van het project 'Kattenberg, samenwonen met dementie' en de oplevering van het Aaltens Hofje.

Toekomstbestendig sportlandschap 
Sporten en bewegen is, net als cultuur, een onderdeel van positieve gezondheid en een gezonde leefstijl. In het kader van de transformatie van zorg naar gezondheid is het wenselijk dat alle inwoners de mogelijkheid hebben om te sporten en te bewegen. Het hebben van een toekomstbestendig sportlandschap is daarom van groot belang. Mede op verzoek van verenigingen speelt de gemeente hierin een actieve rol. 
 
In 2023 en 2024 is, onder andere via een ronde langs de verenigingen, onderzocht wat de toekomstige behoefte aan kwaliteit en kwantiteit van accommodaties is, wat verenigingen nodig hebben om hun taken te blijven vervullen en hoe ervoor wordt gezorgd dat de buitenruimte uitnodigt tot bewegen en sporten. Op basis daarvan is eind 2024 een adviesnota opgesteld. In 2025 willen we op basis van deze nota overgaan tot implementatie van de genoemde principes en het verder uitwerken van de uitgangspunten voor het sportvoorzieningenlandschap in een kadernota sportvoorzieningenbeleid.
Naast een toekomstbestendig sportlandschap willen we verder mensen en organisaties verbinden via onze Talentverbinders blijven wij er op inzetten dat meer inwoners deelnemen aan activiteiten op het gebied van sport, bewegen en cultuur. Zij leggen verder waar mogelijk combinaties tussen bestaand aanbod, activiteiten en inwoners. Stimuleren, adviseren en ondersteunen bij lokale initiatieven en evenementen met betrekking tot uitbreiding van het sport-, beweeg- en cultuuraanbod en de bijbehorende maatschappelijke functie.

Toenemend aantal bijstandsuitkeringen
Sinds 2023 is er een toename van het bijstandsbestand in Aalten, onder andere door toename van het aantal statushouders. In 2023 en 2024 is er sprake van een tekort op het BUIG-budget, het budget dat gemeenten van het Rijk ontvangen op grond van de Participatiewet voor bijstandsuitkeringen en loonkostensubsidies. Om dit in 2025, voor zover mogelijk, te voorkomen, hebben wij Laborijn gevraagd om de in- en uitstroom te analyseren en met een verbeterplan te komen. 

Ondersteuning van oudkomers
We zien dat een groep inwoners onder de oude Wet inburgering onvoldoende kansen heeft gehad om succesvol in te burgeren en te integreren, de zogenaamde oudkomers.  In de gemeente Aalten gaat het totaal om 61 oudkomers die nog onder de Participatiewet vallen. Het is een doelgroep die nu aan de kant staat en afhankelijk is van gemeentelijke en maatschappelijke ondersteuning. Deze groep willen we door middel van maatwerk helpen bij het vergroten van hun zelfredzaamheid en deelname aan de samenleving, bij voorkeur via betaald werk.

Opvang- en huisvesting aandachtsgroepen
Door de verschillende opvang- en huisvestingsopgaves voor aandachtsgroepen, zoals vluchtelingen uit Oekraïne en statushouders, komen er veel nieuwe inwoners naar onze gemeente. Dit legt extra druk op de voorzieningen en capaciteit in het Sociaal Domein. In samenwerking met partijen uit het Onderwijs, de Zorg, maar ook Laborijn en Figulus worden er plannen gemaakt om alle inwoners goed te kunnen blijven bedienen. Ook op regionaal niveau wordt er actief samengewerkt als het gaat om huisvesting en onderwijs en de gevolgen voor de voorzieningen in het Sociaal Domein. 

Schuldhulpverlening
Op landelijk niveau is een bestuurlijk akkoord gesloten over verbetering (van preventie en vroeg-signalering tot nazorg) van de basisdienstverlening schuldhulpverlening. Deze elementen worden vanaf het najaar van 2024 gefaseerd in een actieplan uitgewerkt. De basisdienstverlening wordt als middel gezien om het bereik en de kwaliteit van de schuldhulpverlening te verbeteren, het aantal (geslaagde) schuldregelingen te vergroten en de verschillen tussen gemeenten te verkleinen. 

Onderwijshuisvesting
In 2023 is het Integraal Huisvestings Plan (IHP) voor het onderwijs vastgesteld. Hiermee zijn de opgaven en de volgorde ervan gedefinieerd. Vanuit dit vertrekpunt wordt gewerkt aan de concrete invulling van de afzonderlijke projecten. De verwachting is dat er in 2025 besluiten worden genomen over de eerste twee opgaven; samenvoeging beide ‘Triangels’ en toekomstige huisvesting Voortgezet Onderwijs (nieuw- of verbouw locatie Slingelaan).

Crossfire 
Er wordt momenteel onderzoek gedaan naar de eerste Nederlands-Duitse brandweerkazerne, geschikte locaties worden ondergezocht en kostenramingen opgesteld. Parallel aan dit proces zijn er verschillende werkgroepen opgericht welke aan het werk gaan met concrete maatregelen (onder andere inrichting kazerne, ruimtelijke ordening).

Omschrijving (toelichting)

De toelichting op de verschillen tussen de jaarschijven 2024 en 2025 en volgende jaren is opgenomen in de bijlagen van dit boekwerk in het overzicht van baten en lasten per programma.