Paragraaf Corona

COVID-19 is niet aan een programma of taakveld toe te rekenen. Het heeft betrekking op de gehele decentrale overheid en op veel programma’s en taakvelden. Om aan de gemeenteraad, provinciale staten, algemeen bestuur en burgers in één onderdeel overzichtelijk en integraal toe te lichten welke gevolgen COVID-19 op de decentrale overheid heeft (gehad) en welke maatregelen, activiteiten en werkzaamheden de decentrale overheid heeft genomen, is er een paragraaf COVID-19 opgenomen. In deze paragraaf wordt toegelicht wat de kosten, gemiste opbrengsten en risico’s van COVID-19 op de programma’s en taakvelden zijn (geweest) en wordt aandacht geschonken aan de verwachte maatschappelijke en financiële gevolgen van COVID-19 voor de langere termijn

Sinds februari 2020 teistert het coronavirus ons land. De organisaties die belast zijn met crisisbeheersing en -bestrijding zijn sindsdien volop actief om de schade te beperken en de verspreiding van het virus te voorkomen. Ook al onze inwoners en veel ondernemers bemerken de gevolgen van het virus en van de maatregelen tegen verspreiding. In januari 2021 startte het grootschalig vaccineren van inwoners, Ondanks dat hadden we heel 2021 nog volop te maken met verschillende varianten van het virus en bijbehorende maatregelen. Begin januari 2022 bereikt de omikrongolf Nederland. Deze vervangt binnen enkele weken de deltavariant en zorgt voor enorme aantallen besmettingen. Mensen worden gemiddeld wel minder (ernstig) ziek. In januari 2022 vinden dan ook de eerste versoepelingen plaats van de in december 2021 afgekondigde harde lockdown. De maatschappelijke onrust speelt hier een rol in (zie ook ‘maatschappelijke impact’). Op 10 januari 2022 gaan het basis- en voortgezet onderwijs en de BSO weer open en op 26 januari worden meer versoepelingen doorgevoerd. Op 25 februari vervallen verschillende maatregelen, zoals de anderhalve-metermaatregel en het coronatoegangsbewijs. Uiteindelijk vervallen de laatste maatregelen in maart 2022. De adviezen voor (zelf)testen, isolatie en het halen van een (herhaal)prik blijven geheel 2022 gelden.

Binnen onze gemeente is bij de start van de pandemie een Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) samengesteld dat wekelijks de crisis bespreekt, waar nodig maatregelen treft en besluiten neemt. Voor vragen vanuit de verschillende beleidsterreinen zijn de portefeuillehouders ervoor verantwoordelijk dat relevante besluiten worden genomen. Eind februari is het GBT Corona gestopt (en overgegaan in een GBT Oekraïnecrisis). 
De raad is gedurende de coronacrisis in ieder geval maandelijks door middel van raadsmededelingen vanuit het GBT geïnformeerd over de gang van zaken en bijzonderheden. In februari 2022 verscheen de laatste (reguliere) coronaraadsmededeling 

Via landelijke dashboards en een eigen dashboard van de GGD blijven we dagelijks op de hoogte van aantallen besmettingen en COVID-19 gerelateerde ziekenhuisopnames en overlijdens in onze gemeente. En van het aantal mensen in onze gemeente dat deels/volledig is gevaccineerd.

Een belangrijk aandachtspunt het college is de communicatie naar de bewoners. Het college wil dichtbij de bewoners en ondernemers staan. Zowel met op bepaalde groepen gerichte berichten als ook via de algemene kanalen als onze website, waar een speciale ‘coronapagina’ is ingericht www.aalten.nl/corona, Aalten Actueel en sociale media proberen we zo veel als mogelijk de juiste informatie bij de juiste personen te krijgen. Informatiemateriaal wordt door de Rijksoverheid aangeboden via de veiligheidsregio’s. 2022 heeft qua communicatie in het teken gestaan van vaccineren (nu ook in de buurt en de introductie van de herhaalprik), van het behouden van draagvlak voor maatregelen en uiteindelijk ook van de afbouw van coronamaatregelen. Om specifieke groepen te informeren, ontwikkelden we eigen communicatiemateriaal, denk aan de nieuwsbrief sport en cultuur voor het verenigingsleven en sport- en cultuuraanbieders. Ook deze nieuwsbrief is, nadat alles ‘open’ is gegaan en er geen sprake meer was van (grote) veranderingen in beleid, beëindigd. 

De maatschappelijke impact van COVID-19 op onze inwoners en ons land als geheel is enorm. De GGD Noord- en Oost-Gelderland heeft met regelmatige onderzoeken het verloop van de crisis en de impact op onze (geestelijke) gezondheid in beeld gebracht. De coronacrisis heeft ook tegenstellingen in de samenleving verscherpt. Kwetsbare inwoners die erg voorzichtig zijn versus virusontkenners die weigeren zich aan maatregelen te houden. Wederzijds begrip is er, zeker online op sociale media, steeds minder. Het draagvlak voor maatregelen werd ook steeds minder. In januari 2022 waren er aangekondigde (horeca) en onaangekondigde demonstraties in de gemeente Aalten waarmee het ongenoegen met alle maatregelen geuit werd.

Een extra uitdaging vormde het organiseren van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022. Bij zowel de inrichting als bescherming van stembureauleden en -bezoekers werd het nodige gevraagd. Hierdoor waren er bijvoorbeeld ook meer stembureauleden nodig als bij andere verkiezingen. Het organiseren van een uitslagenavond was een van de eerste grotere fysieke bijeenkomsten na versoepeling van maatregelen. 

Na de invoering in 2020, zijn in 2021 en ook 2022 regelmatig financiële landelijke steunmaatregelen verlengd en gewijzigd). Een van de landelijk ingestelde steunmaatregelen is de Tozo, Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers. De uitvoering daarvan is bij de gemeente gelegd. Gemeente Aalten heeft dit bij Laborijn belegd.
Richting de zomer zijn we meer buiten en neemt het aantal besmettingen fors af, zo weten we inmiddels. De landelijke maatregelen ter voorkoming van verspreiding worden in de zomer van 2022 versoepeld. Er wordt goed gebruik gemaakt van de extra terrasruimte op gemeentegrond, die opnieuw door de gemeente Aalten zonder extra kosten ter beschikking is gesteld. Ook voor de reguliere m² terras is in 2022 geen rekening verzonden.

Door hoge aantallen besmettingen kunnen op enig moment zoveel mensen ziek zijn, dat de zorgverlening in de knel dreigt te komen (zwart scenario). In voorbereiding daarop is een noodplan gemaakt, waar vrijwilligers worden ingezet om zorgverleners te vervangen bij de basale zorg aan inwoners. Uiteindelijk is het niet nodig gebleken vrijwilligers in te zetten.

Het naoberschap, naar elkaar omzien, heeft gedurende de gehele coronaperiode zijn waarde meer dan bewezen. Figulus Welzijn vervult hier een verbindende rol in en biedt/coördineert activiteiten die mogelijk zijn. Uit de coronaperiode worden ervaringen en ideeën meegenomen naar de huidige tijd.

Een van de maatregelen om verspreiding van het virus te voorkomen, is ‘werk thuis als dat kan’. Het overgrote deel van de medewerkers werkt in 2022 nog één of meerdere dagen vanuit huis. Inmiddels worden zeker voordelen gezien aan het thuis werken en op afstand vergaderen. Al zien we ook dat, richting het eind van 2022, meer collega’s vaker op kantoor aanwezig zijn. Een werkgroep brengt de wensen en benodigdheden in beeld voor (nieuwe) afspraken over hybride werken.

Programma 1 Ruimte 
Zwembad 't Walfort (Sport) en Blauwe Meer
In verband met de sluiting van de zwembaden is er voor Optisport een specifieke uitkering voor ijsbanen en zwembaden (SPUK IJZ) aangevraagd bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De totale subsidie van € 66.998 is één op één doorgesluisd naar Optisport. 

Programma 2 Sociaal domein
Voordeel op Tozo-uitvoering door Laborijn € 19.000
De aankondiging van de Tozo is gepaard gegaan met het verzoek om snel tot betaling (bevoorschotting) en besluitvorming over te gaan. Laborijn heeft, in samenspraak met het bestuur, ervoor gekozen om hier gehoor aan te geven. Dat heeft geresulteerd in een zeer snelle betaling aan de ondernemers in de vorm van voorschotten. In een aantal gevallen is wel een voorschot verstrekt, maar is later gebleken dat er geen (of minder) recht op uitkering bestond. Deze ten onrechte verstrekte voorschotten komen volgens de regeling niet in aanmerking voor Rijksvergoeding, maar de Minister heeft de gemeenten hiervoor wel gecompenseerd. Dit bedrag was voldoende om het destijds bestaande financiële risico mee af te dekken. Deze ten onrechte verstrekte voorschotten worden door Laborijn teruggevorderd en inmiddels zijn de ontvangen aflossingen hoger dan het niet gedekte risico. Deze meer-ontvangsten zijn nu een voordeel voor de gemeente.

Programma 3 Bedrijfsvoering
Rijksmiddelen steunpakketten corona € 163.000
In diverse circulaires zijn via de algemeen uitkering middelen beschikbaar gesteld voor diverse corona-dossiers zoals meerkosten voor de Wmo en Jeugdwet. 

Tegemoetkoming Verhuurders Sportaccommodaties € 13.000
Vanwege de coronamaatregelen van de Rijksoverheid zijn de sportaccommodaties verplicht dicht geweest. Ter compensatie van de gederfde huurinkomsten is een subsidie aangevraagd bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De ontvangen middelen zijn ingezet ten gunste van het coronabudget. Deze vergoeding gaat over de periode 1 november 2022 tot en met 31 januari 2023.

Programma 1 Ruimte
Ondernemersfondsen € 4.000
Wij hebben, vanuit de optiek maatwerk te verlenen inzake coronasteun aan ondernemers, besloten aan zowel het Ondernemersfonds Dinxperlo als Stichting Aalten Promotie een bijdrage van € 2.000 te verstrekken. De ondernemersfondsen ontvangen deze bijdrage voor een nieuwe uitgave (boekje) waarin de lokale ondernemers zich presenteren en promoten. Door deze bijdrage kan deze uitgave met een kleinere eigen bijdrage van ondernemers zelf tot stand komen, waardoor de drempel tot deelname na de zware coronatijd lager wordt.

Terrassen € 15.000
Ook dit jaar wordt er geen vergoeding voor het gebruik van terrassen in rekening gebracht.

Gederfde huurinkomsten sportaccommodaties € 6.000 
Onze sportaccommodaties zijn door de coronamaatregelen de eerste helft van januari 2022 gesloten geweest. Er is bij de Rijksoverheid een tegemoetkoming aangevraagd via de Tegemoetkoming Verhuurders Sportaccommodaties Covid die voor compensatie van de weggevallen inkomsten kan zorgen. 

Programma 2 Sociaal domein
Humanitas € 3.000
Door Humanitas zijn extra gelden besteed aan buurtbemiddeling.

Basisbibliotheek de Achterhoekse Poort € 13.000
Vanaf het moment dat de bibliotheek is gevestigd aan de Lage Blik is een extra subsidie verleend waardoor de bibliotheek drie ochtenden in de week extra kan worden opengesteld. Dit om de zichtbaarheid te vergroten en de bibliotheek de kans te geven de maatschappelijke functie verder uit te breiden. Begin 2022 is besloten om ook dit jaar hiervoor een subsidie te verstrekken. Van het Rijk hebben we coronagelden ontvangen voor het in stand houden van de culturele infrastructuur

Vangnetvoorziening TONK € 125.000
Binnen Laborijn is afgesproken om een deel van het overschot van de TONK 2021 beschikbaar te stellen voor de ondersteuning van ondernemers in 2022. Door de afnemende ondersteuningsmaatregelen vanuit de overheid verwachten wij in 2022 met deze middelen de ondernemers nog steun te bieden om ondernemingen weer winstgevend te maken. 

Meerkosten Zorg** € 51.000 
De zorgorganisaties die in het kader van Wmo of Jeugdwet hulp-op-maat verlenen, kunnen een beroep doen op de landelijke Regeling meerkosten Jeugdwet en Wmo (afspraken tussen VNG en Rijk). Diverse zorginstanties hebben extra kosten gemaakt in verband met het coronavirus, te weten in de categorieën:
Beschermingsmiddelen, arbokosten, huur locaties, personele kosten, extra inzet eigen personeel, quarantaineopvang, alternatieve zorgverlening, extra vervoerskosten en overige meerkosten (mits deze voldoen aan alle criteria van de regeling).

Programma 3 Bedrijfsvoering
Decembercirculaire 2021, Gemeenteraadsverkiezingen € 56.550 
Het Rijk heeft via een decentralisatie-uitkering € 30,38 miljoen beschikbaar gesteld om gemeenten te compenseren voor de extra kosten die zij moesten maken bij het organiseren van de gemeenteraadsverkiezingen.

Representatie € 15.000
Om de Farm & Countryfair te ondersteunen zijn er 1.000 toegangskaarten aangekocht.

Tijdelijke Subsidieregeling Stimulering Sociaal Maatschappelijke Activiteiten* € 72.000
In 2022 heeft het college de tijdelijke subsidieregeling ter stimulering van sociaal maatschappelijke activiteiten in de coronaperiode verlengd en in de loop van 2022 opnieuw gewijzigd vastgesteld met een definitieve einddatum van 31-12-2022. In 2021 was hiervoor nog een subsidieplafond van € 100.000 vastgesteld, die volledig is benut. Voor 2022 gold geen subsidieplafond meer. Uiteindelijk is op basis van deze regeling over 2022 nog voor een bedrag van € 72.000 aan subsidie toegekend.