Inleiding
COVID-19 is een gebeurtenis die niet aan een programma of taakveld is toe te rekenen. Het heeft betrekking op de gehele decentrale overheid en heeft betrekking op veel programma’s en taakvelden. Om aan de
gemeenteraad/provinciale staten/algemeen bestuur en burgers in één onderdeel overzichtelijk en integraal toe te lichten welke gevolgen COVID-19 op de decentrale overheid heeft (gehad) en welke maatregelen, activiteiten en werkzaamheden de decentrale overheid heeft genomen, is er een COVID- 19-paragraaf opgenomen. In deze paragraaf wordt toegelicht wat de kosten, gemiste opbrengsten en risico’s van COVID-19 op de programma’s en taakvelden zijn (geweest) en wordt aandacht geschonken aan de verwachte maatschappelijke en financiële gevolgen van COVID-19 voor 2021 en de jaren daarna.
Algemeen
Sinds eind februari teistert het coronavirus ons land. De organisaties die belast zijn met crisisbeheersing en -bestrijding zijn sindsdien volop actief om de schade te beperken en de verspreiding van het virus te voorkomen. Ook al onze inwoners bemerken de gevolgen van het virus en van de maatregelen tegen verspreiding.
Deze COVID-19-paragraaf is ingedeeld op basis van de drie programma’s.
Gemeentelijke crisisorganisatie
Binnen onze gemeente is een Gemeentelijk Beleidsteam (GBT) samengesteld dat in het begin van de crisis vrijwel dagelijks en later wekelijks de crisis bespreekt (van de eerste uitbraken bij een instelling, het tekort aan persoonlijke beschermingsmiddelen tot allerhande vragen over interpretatie van de regels en handhaving daarvan), waar nodig maatregelen treft en besluiten neemt.
Voor vragen vanuit de verschillende beleidsterreinen zijn de portefeuillehouders-overleggen geïntensiveerd. Relevante besluiten worden ook daar genomen.
De raad wordt middels raadsmededelingen vanuit het GBT én de beleidsafdelingen met enige regelmaat geïnformeerd over de gang van zaken en bijzonderheden.
Communicatie
Een belangrijk aandachtspunt voor het GBT maar ook het college is de communicatie naar de bewoners. Het college wil dichtbij de bewoners en ondernemers staan. Zowel met op bepaalde groepen gerichte berichten als ook via de algemene kanalen als onze website, waar een speciale ‘coronapagina’ is ingericht www.aalten.nl/corona, Aalten Actueel en sociale media proberen we zo veel als mogelijk de juiste informatie bij de juiste personen te krijgen. Informatiemateriaal wordt door de Rijksoverheid aangeboden via de veiligheidsregio’s. Daarnaast ontwikkelen we eigen campagnemateriaal (bijvoorbeeld posters ‘Daar doe ik het voor’) om niet alleen te informeren, maar ook draagvlak en begrip te creëren. Ook proberen we op allerlei manieren mensen een hart onder de riem te steken. De burgemeester schrijft, vanuit zijn rol als ‘burgervader’, zeer regelmatig een ‘Bericht aan de inwoners’ voor de huis-aan-huisbladen. De wethouders onderhouden contacten met hun eigen netwerkpartners. Ook werden er in de zomer collegebezoeken gebracht aan de horeca, campings en dergelijke.
Besmettingen
Na een maand constateerden we ‘slechts’ vijf bevestigde besmettingen, aantallen die nu (een jaar later) tot de dagelijkse praktijk horen. In de eerste golf zijn echter duidelijke aanwijzingen voor meer gevallen (mensen werden alleen getest bij ziekenhuisopname). In dezelfde eerste maand moesten we kennisnemen van het eerste sterfgeval in onze gemeente.
Duidelijk werd dat we ons als gemeente moesten voorbereiden op een zware en complexe situatie waarbij nog veel meer mensen besmet raken, ziek worden en ook zullen overlijden. Duidelijk werd ook dat dit alles veel zou vragen van ons als overheid, van onze medewerkers, maar zeker ook van onze burgers. Via landelijke dashboards en een eigen dashboard van de GGD blijven we dagelijks op de hoogte van aantallen besmettingen in onze gemeente. Bij ‘clusteruitbraken’ en andere bijzonderheden is er contact met de GGD Noord- en Oost-Gelderland.
Noodverordeningen
Op woensdag 11 maart is een GRIP 4 afgekondigd, maar alleen voor corona-gerelateerde zaken. GRIP 4 houdt op grond van artikel 4 van de Wet op de Veiligheidsregio’s in dat alle bevoegdheden van de burgemeester op het gebied van Openbare Orde en Veiligheid automatisch overgaan op de Voorzitter van de Veiligheidsregio. Naar aanleiding van de Aanwijzing van de Minister van Volksgezondheid van 23 maart heeft de voorzitter van onze VNOG een noodverordening vastgesteld, die in de loop van 2020 regelmatig is aangevuld en bijgesteld. In de noodverordening zijn vergaande beperkingen van onze vrijheden opgenomen, voorzien van strafbepalingen. De gemeenten is gevraagd hier strak op toe te zien. Vanuit Voorzitter VNOG is een handhavingsstrategie vastgesteld voor het niet naleven van de voorschriften, die we als gemeente volgen.
Bij iedere wijziging van de noodverordening zijn telkens vragen hoe bepaalde regels te interpreteren. Hiervoor vindt afstemming plaats, soms met alle 22 gemeenten van de veiligheidsregio, soms met alleen de Achterhoekse of buurgemeenten. Mede naar aanleiding hiervan is besloten tot een Nieuwsbrief sport en cultuur, met een toelichting op maatregelen die voor deze tak relevant zijn.
Maatregelen ter verlichting
Na de eerste sluiting van de horeca, op 15 maart is ook een pakket aan landelijke steunmaatregelen bekend gemaakt. Een aantal daarvan is inmiddels meerdere keren verlengd, vaak werden dan de voorwaarden aangescherpt. Een van de landelijk ingestelde steunmaatregelen is de Tozo, Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers. De uitvoering daarvan wordt bij de gemeente gelegd. Gemeente Aalten heeft dit bij Laborijn belegd.
Eind maart besluit het college tot een pakket aan ondersteuningsmaatregelen, bovenop de landelijke maatregelen. De ondersteuningsmaatregelen van de gemeente zijn zowel voor ondernemers, verenigingen als particuliere inwoners:
• De betalingsverplichting gemeentelijke belastingen (onroerendezaakbelasting (ozb), afvalstoffenheffing en eventueel hondenbelasting) worden opgeschort tot 1 oktober 2020.
• Reclamebelasting wordt op z’n vroegst in september opgelegd (normaliter in mei).
• Voor de huur van gemeentelijke grond die door de maatregelen niet gebruikt kan worden voor bijvoorbeeld terras of vishandel worden (tot augustus) geen facturen verzonden. Voor de terrassen is 50% in rekening gebracht. De vishandel is open gebleven en hebben daarvoor facturen gehad.
• De toeristenbelasting 2020 wordt pas na afloop van het seizoen opgelegd. Er zijn geen voorlopige aanslagen opgelegd. Alle aanslagen toeristenbelasting zijn na afloop van het seizoen met dagtekening 30 november 2020 opgelegd.
• Huur voor reeds ingeroosterde uren van binnensportaccommodaties die vanwege de maatregelen niet door konden gaan, wordt niet in rekening gebracht.
• Gemeentelijke betaaltermijn wordt teruggebracht naar betaling direct na de laatste fiattering (nul dagen).
• Er worden niet opnieuw leges in rekening gebracht voor evenementen die worden verplaatst. Leges kunnen ook worden teruggevraagd.
• De gemeente probeert waar mogelijk investeringen die voor de komende jaren zijn gepland, eerder uit te voeren. Dit om de (lokale) markt te stimuleren.
• Verenigingen, buurthuizen en culturele instellingen lopen inkomsten en entreegelden mis. Bij grote problemen wordt naar maatwerkoplossingen gezocht.
Richting de zomer neemt het aantal (vastgestelde) besmettingen fors af. De landelijke maatregelen ter voorkoming van verspreiding worden versoepeld. De horeca mag weer open, onder voorwaarden, en er is grote behoefte aan extra terrasruimte. Gemeente Aalten voorziet hierin voor de horecaondernemers die hun terras op grond van de gemeente hebben. Ze krijgen zonder kosten extra m2 ter beschikking.
Zorg en opvang
Jeugd en Wmo-zorgverlening kon gedurende 2020 niet altijd doorgaan. Zorgorganisaties zijn echter wel doorbetaald. De kosten voor de niet geleverde zorg inclusief meerkosten bedragen € 497.000. In navolging op landelijke maatregelen voor opvang van kinderen van ouders met een cruciaal beroep en kwetsbare kinderen, zijn ook hier binnen de gemeente afspraken over gemaakt. Kosten € 10.000.
Naoberschap
Het naoberschap, naar elkaar omzien, heeft zeker in de beginfase van strenge maatregelen – waaronder het sluiten van verpleeg- en verzorgingshuis – zijn waarde meer dan bewezen. Mensen die zich (moesten) ontzien worden niet vergeten en krijgen (nog altijd) hulp van mensen in de omgeving en vrijwilligers. Figulus Welzijn vervult hier een verbindende rol in en biedt/coördineert bovendien activiteiten die nog wél mogelijk zijn (denk aan sporten en vermaak buiten voor bewoners verzorgingshuizen binnen/op het balkon en sporten voor de jeugd, ook zonder sportverengingslidmaatschap).
Interne organisatie
Een de maatregelen om verspreiding van het virus te voorkomen is ‘werk thuis als dat kan’. Het overgrote deel van de medewerkers werkt vanaf medio maart een of meerdere dagen vanuit huis. Er wordt versneld apparatuur (surfaces, beeldschermen) ter beschikking gesteld aan medewerkers. Met het toenemen van de besmettingen vanaf september (tweede golf) besluit het kabinet op 13 oktober tot een in eerste instantie gedeeltelijke lockdown. De maatregel ‘werk thuis als het kan’ wordt vanaf dat moment strikter gehanteerd voor medewerkers van de gemeente Aalten. Naar kantoor komen wordt afgeraden, alleen als het echt nodig is. Er worden (opnieuw) faciliteiten aangeboden voor het ‘thuiskantoor’. De kosten hiervoor zijn € 39.000.
Totaal van de financiële effecten
Hieronder vindt u een overzicht van de coronagelden. Het is een overzicht van de door het rijk beschikbaar gestelde gelden in de algemene uitkering. En het door de gemeente beschikbaar gestelde bedrag van
€ 500.000. In 2020 resteert er een bedrag van € 176.000, dit bedrag moet beschikbaar komen in 2021 ten behoeve van corona.
| Financieel overzicht Corona 2020 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Resumé | |||||
| Totale ontvangsten cq eigen middelen | 3.802 | ||||
| Totale uitgaven | 3.626 | ||||
| Restant Corona 2020 | 176 | ||||